توهین چیست؟
توهین، ناسزا، اهانت، تحقیر، دشنام و …، عناوینی هستند که دلالت بر بی احترامی و خوار نمودن دارند. در غالب موارد، توهین به صورت کلامی می باشد لیکن به صورت رفتاری و یا به عبارتی با زبان بدن نیز، توهین قابل تصور می باشد. در نظام حقوقی ایران نیز، توهین، به عنوان یکی از جرایم علیه حیثیت و آبروی افراد در نظر گرفته شده است از این رو هدف از جرم انگاری توهین آن است تا از سویی قربانی توهین این امکان را داشته باشد به دلیل آسیب روانی وارده بر خود از توهین کننده شکایت کند و خواستار جبران خسارت وارده شود و از سویی دیگرجامعه به واسطه اعمال مجازات، نظم و احترام عمومی و اجتماعی را حفظ نماید.
تعریف توهین
در قانون مجازات ایران، تعریفی از توهین به عمل نیامده و فقط به ذکر برخی از موارد توهین اکتفا شده است. ماده 608 قانون مجازات اسلامی،توهین را از قبیل الفظ رکیک و فحاشی دانسته. لیکن آنچه مسلم است توهین می تواند با زبان بدن نیز واقع شود. از این رو در مفهوم و مصادیق توهین باید به عرف مراجعه نمود.
ارکان توهین به افراد عادی
هر جرم و عنوان مجرمانه از یک یا چند جز رفتار فیزیکی تشکیل شده است که در علم حقوق به آن، عنصر مادی جرم می گویند. بزه توهین نیز به همین ترتیب می باشد. از این رو به صورت خلاصه زمانی می توان مدعی بود که جرم توهین واقع شده که عناصر زیر بر قرار باشد.
- توهین به صورت گفتار می باشد یا رفتار؟
توهین می تواند به صورت لفظ، نوشتار، اشاره و رفتار فیزیکی باشد. از این رو اعمالی چون پرتاب آب دهان به روی دیگری، هل دادن دیگری با انگیزه تحقیر و برداشتن عمامه از روی سر دیگری، مصداق توهین می باشد.
- معیار توهین آمیز بودن رفتار و گفتار؟
برای آن که رفتار و گفتاری مصداق توهین باشد بایستی آن را با توجه به شرایط و موقعیت قربانی بررسی نمود. برای نمونه ممکن است لفظی نسبت به یک شخص دلالت بر تحقیر و توهین نداشته اما نسبت به فرد دیگری توهین تلقی گردد.
- مخاطب توهین
مخاطب توهین باید معین باشد برای نمونه گاهی همه کارمندان دولت را رشوه گیر خطاب می کنیم و گاهی کارمندان یک اداره معین و مشخص را. از این رو جرم توهین تنها در مورد نوع دوم ظهور پیدا می کند.
- آیا توهین به دولت و شرکت ها قابل پیگرد می باشد؟
جرم توهین نسبت به اشخاص حقوقی مانند شرکت های خصوصی و موسسات و سازمان های دولتی و عمومی قابل تحقق نمی باشد.
- آیا توهین باید به صورت رو در رو باشد؟
الزامی نمی باشد که توهین در حضور مخاطب واقع شود بنابراین می تواند به صورت تلفنی، ایمیل، پیامک و یا انواع تکنولوژی های موجود، جرم توهین واقع گردد.
نکته: متهم کردن دیگران به زنا و لواط، فراتر از توهین بوده و عنوان مجرمانه قذف را در پی خواهد داشت که مجازات سنگین تری به دنبال دارد و آن هشتاد ضربه شلاق می باشد.
نکته: گاهی پیش می آید افراد در مقابل توهین دیگران، با توهین متقابل، پاسخ می دهند. لیکن باید در نظر داشت توهین دیگری عذر موجه ای برای واکنش نخواهد بود. در این موارد هریک نسبت به رفتار و توهین خویش، مرتکب جرم شده است.
انواع توهین
در نظام حقوقی ایران، توهین بر دو قسم می باشد. 1) توهین ساده 2) توهین مشدد که خود انواعی دارد.
در توهین ساده که عمومیت دارد همان می باشد که افراد جامعه گاه به دلیل عصبانیت، دیگر اشخاص عادی جامعه را خطاب قرار می دهند و مجازات سبک تری نسبت به انواع دیگر توهین در پی دارد. لیکن در توهین مشدد با توجه به جایگاه و موقعیت و شرایط توهین شونده، مجازات تشدید می گردد.
برخی مصادیق توهین مشدد
- توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام رهبری
بنابر ماده 514 قانون مجازات اسلامی، «هر کس به حضرت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی رضوانا… علیه و مقام معظم رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»
- توهین به مقامات حکومتی و کارمندان دولت
به موجب ماده 609 قانون مجازات اسلامی، «هرکس با توجه به سمت، یکی از روسای سه قوه یا معاونان رییس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به چهل و پنج روز تا سه ماه حبس و یا تا (74) ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.»
- توهین به مقامات سیاسی خارجی
ماده 517 قانون مجازات اسلامی بیان می دارد «هر کس علناً نسبت به رئیس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن که در قلمرو خاک ایران وارد شده است توهین نماید به یک تا سه ماه حبس محکوم میشود مشروط به اینکه در آن کشور نیز در مورد مذکور نسبت به ایران معامله متقابل بشود.»
- توهین به مقدسات دینی
در باب توهین به مقدسات مذهبی دو ماده قانونی وجود دارد که مجازات یکی اعدام(سب نبی) و مجازات دیگری حبس از یک سال تا پنج سال می باشد.
ماده 262 قانون مجازات اسلامی: «هر کس پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم یا هریک از انبیاء عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند ساب النّبی است و به اعدام محکوم میشود. همچنین قذف هر یک از ائمه معصومین علیهم السلام یا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها یا دشنام به ایشان در حکم سبّ نبی است.»
سب در لغت به معنای دشنام دادن، نفرین کردن و اهانت است.
ماده 517 قانون مجازات اسلامی: «هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) اهانت نماید اگر مشمول حکم سابالنبی باشد اعدام میشود و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد.»
مجازات توهین
همان طور که ملاحظه گردید توهین انواعی دارد که به فراخور موقعیت و شرایط توهین شونده، مجازات آن متفاوت می باشد لیکن مجازات توهین ساده که تداول داشته و افراد جامعه به یکدیگر نسبت می دهند در حال حاضر، به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، جزای نقدی در جه شش می باشد.
سوالات
- چه الفاظی توهین محسوب می شود؟
اول آن که واژه ها و رفتار ها باید صراحت بر توهین داشته به طوری که نیاز به تفسیر نداشته باشند. دوم آن که، برخی الفاظ و گفتار را با توجه به موقعیت مخاطب و زمان و مکان توهین واقع شده باید بررسی نمود. آن چنان که برخی اشارات انگشتان در کشوری توهین است و در کشوری دیگر دلالت بر امر ثوابی دارد. و یا آن که انتساب لفظ «حمال» به کارگر توهین نبوده ولی به یک استاد دانشگاه توهین می باشد.
- تفاوت توهین و افترا؟
توهین عبارت است از به کار بردن گفتار و رفتاری که به منظور تحقیر و دشنام دیگری می باشد. اما افترا به این معناست که شخصی انجام جرمی را به دیگری نسبت دهد اما نتواند ارتکاب آن جرم را اثبات نماید. در خصوص افترا، مطالعه فرمایید.
- توهین از طریق پیامک و پیام رسان ها و فضای مجازی قابل تحقق می باشد؟
پاسخ مثبت می باشد. همان طور که اشاره گردید نیازی به حضور فیزیکی توهین کننده و توهین شونده در یک مکان نمی باشد بلکه چه از طریق تلفن، پیامک، واتس آپ، تلگرام، ایمیل و سایر وسایل و برنامه های ارتباطی، جرم توهین قابل تحقق می باشد.
- آیا توهین به فوت شدگان جرم و قابل پیگرد قضایی می باشد؟
توهین به شخصی که فوت شده می تواند به اشکال زیر باشد. دشنام به مردگان، که به موجب بند 13 از ماده 1 آیین نامه امور خلافی مصوب 1324، کسانی که به مردگان در ملا عام ناسزا بگویند به حبس و جزای نقدی محکوم می شوند. همین طور در مورد نبش قبر بدون مجوز، که ماده 634 قانون مجازات حبس از سه ماه و یک روز تا یک سال حبس را در نظر گرفته و همچنین اگر اهانت بر مرده با بریدن اعضای بدن وی(جنایت بر جسد) همراه باشد به پرداخت دیه محکوم می شود.
